Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych | Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych |
| meningitis cerebrospinalis purulenta | |
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (
łac.
meningitis cerebrospinalis purulenta) – choroba wywoływana przez
wirusy
lub
bakterie
, rzadziej przez
pierwotniaki
,
pasożyty
i niektóre leki, obejmująca
opony mózgowo-rdzeniowe
[1][2]. EpidemiologiaDemografia meningokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Czerwony: pas meningokokowy, pomarańczowy: epidemiczne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, szary: zachorowania sporadyczne Mimo że zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w wielu krajach podlega obowiązkowemu zgłoszeniu, dokładna wartość zapadalności nie jest znana[3]. W krajach
zachodnich
rocznie na bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych zapadają 3 osoby na 100 000. Badania całej populacji wykazały, że wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest najczęstszą postacią i występuje z częstością 10,9 na 100 000 osób, częściej w lecie. W Brazylii
zapadalność
na bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest wyższa, wynosi 45,8 na 100 000 osób rocznie. W Afryce Subsaharyjskiej duże epidemie meningokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych występują w okresie suszy i dlatego nazywa się je "pasem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych". Roczna zapadalność na tym obszarze, który nie ma dostatecznej opieki medycznej, wynosi 500 na 100 000 osób. Przypadki te są głównie spowodowane przez meningokoki[4]. Ostatnia epidemia, która rozpoczęła się w styczniu 2009 roku i trwa nadal, objęła Nigerię, Niger, Mali i Burkinę Faso. Zakażenie meningokokowe występuje w postaci epidemii w obszarach, gdzie wiele ludzi żyje razem po raz pierwszy, takich jak koszary wojskowe podczas mobilizacji, miasteczka studenckie[1] i doroczna pielgrzymka
Hadżdż
[5]. Istnieją znaczne różnice w lokalnym rozmieszczeniu drobnoustrojów wywołujących bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Na przykład, N. meningitides grupy B i C powodują większość zachorowań w Europie, podczas gdy grupa A meningokoków występuje częściej w Chinach i wśród pielgrzymów Hadżdż. W Afryce przyczyną większości wybuchów epidemii w "pasie zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych" są grupy A i C meningokoków. Grupa W135 meningokoków spowodowała kilka ostatnich epidemii w Afryce oraz w trakcie Hadżdż[6]. Oczekuje się, że różnice te będą się zmieniać wraz z wprowadzeniem szczepionek przeciwko najczęstszym szczepom[6]. PatologiaZapalenie obejmuje tkanki
opon
, a często przylegające do nich części
mózgowia
i
rdzenia
. ObjawyPodstawowe objawy to
bóle głowy
, wymioty i
objawy oponowe
(
sztywność karku
,
objaw Brudzińskiego
). Mogą też występować:
gorączka
,
senność
,
śpiączka
, podwójne widzenie, zaburzenia mowy, porażenie mięśni,
padaczka
. Zapalenie bakteryjne, częściej dotyka
dzieci
niż dorosłych, szerzy się drogą kropelkową. Objawy: ból gardła, gorączka, ból głowy, sztywność karku i wymioty. Na ciele pojawia się krwistoczerwona
wysypka
. W ciągu jednego dnia od początku choroby może rozwinąć się ciężki stan, prowadzący do śpiączki i
śmierci
. Etiologia Przyczyny infekcyjne- wirusy – najczęstsza przyczyna
Grupa wiekowa | Przyczyny |
---|
Noworodki
| Streptokoki grupy B, Escherichia coli, Listeria monocytogenes | Niemowlęta | Neisseria meningitidis, Haemophilus influenzae, Streptococcus pneumoniae | Dzieci | N. meningitidis, S. pneumoniae | Dorośli | S. pneumoniae, N. meningitidis, Mycobacteria, kryptokoki |
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych ropne, bakteryjne, jest zawsze wtórne do ogniska infekcji poza układem nerwowym: - ropnego zapalenia ucha środkowego – Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae,
- ropnego zapalenia zatok – Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Staphylococcus aureus,
- odoskrzelowego zapalenia płuc – Streptococcus pneumoniae,
- zmian ropnych na skórze – Staphylococcus aureus,
- ropni przywierzchołkowych zębów – Staphylococcus aureus, flora beztlenowa,
- zakażenia dróg moczowych – Escherichia coli, Proteus mirabilis, flora beztlenowa,
- zakażenia dróg żółciowych – Escherichia coli, Proteus mirabilis,
- ogniska w jamie brzusznej – zakażenia mieszane: flora beztlenowa, pałeczki tlenowe G-.
Przyczyny nieinfekcyjne- białaczka,
- nowotwory tkanki limfatycznej,
- guzy mózgu,
- przerzuty do mózgu,
Diagnoza
Paciorkowcowe
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, treść ropna w przestrzeni podpajeczynówkowej Zmiany w
płynie mózgowo-rdzeniowym
zależą od rodzaju zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Płyn mózgowo-rdzeniowy w zależności od rodzaju zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR)[7]Stan | Glukoza | Białko | Liczba komórek |
---|
Ostre bakteryjne ZOMR | Niska | wysokie | wysoka, często > 300/mm³ |
---|
Ostre wirusowe ZOMR | Prawidłowa | prawidłowe lub wysokie |
mononukleary
, < 300/mm³ |
---|
Gruźlicze ZOMR | Niska | wysokie |
pleocytoza
, mieszana < 300/mm³ |
---|
Grzybicze ZOMR | Niska | wysokie | < 300/mm³ |
---|
Nowotworowe ZOMR | Niska | wysokie | najczęściej mononukleary |
---|
Krwotok podpajęczynówkowy | Prawidłowa | prawidłowe lub wysokie |
erytrocyty
|
---|
Leczenie
ImmunoprofilaktykaIstnieją
szczepionki
przeciwko: U niemowląt szczepienia przeciwko wirusowej odmianie meningitis stosowane są jedynie w: Irlandii, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i na Kubie. W innych krajach (w tym Polsce) szczepionki takiej nie stosuje się. ZapobieganieCiężki przypadek meningokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, w którym po wystąpieniu
wybroczynek
doszło do rozwinięcia się
gangreny
, która wymagała
amputacji
wszystkich kończyn. Pacjentka, Charlotte Cleverley-Bisman, przeżyła chorobę i stała się kluczem kampanii szczepień przeciwko zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych w
Nowej Zelandii
. Niektórym przyczynom zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych można zapobiegać poprzez stosowanie profilaktyki długoterminowej w postaci szczepionki lub krótkoterminowej w postaci antybiotyków. Od 1980 wiele krajów uwzględniło szczepienie przeciwko Haemophilus influenzae typu B w kalendarzach rutynowych szczepień dzieci. Dzięki temu w tych krajach praktycznie wyeliminowano tę bakterię jako przyczynę zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych wśród małych dzieci. Jednak w krajach, w których obciążenie chorobą jest najwyższe, szczepionka jest nadal zbyt droga[6][8]. Podobnie, szczepienie przeciwko wirusowi świnki doprowadziło do gwałtownego spadku liczby przypadków zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych spowodowanych wirusem świnki, które występowało w 15% przypadków tej choroby[3]. Istnieją szczepionki przeciwko meningokokom grupy A, C, W135 i Y[9]. W krajach, gdzie wprowadzono szczepionkę przeciwko meningokokom grupy C, znacząco spadła liczba przypadków spowodowanych przez ten patogen[6]. Obecnie istnieje szczepionka poliwalentna łącząca wszystkie cztery szczepionki. Szczepienie szczepionką ACW135Y przeciwko czterem szczepom jest obecnie obowiązkowa dla biorących udział w Hadżdż[5]. Opracowanie szczepionki przeciwko grupie B meningokoków okazało się znacznie trudniejsze, ponieważ ich białka powierzchowne (które zwykle są wykorzystywane do wytwarzania szczepionki) wywołują słabą odpowiedź ze strony układu odpornościowego lub reakcję krzyżową z białkami ludzkimi[6][9]. Jednak, w niektórych krajach (np. Nowej Zelandii, Kubie, Norwegii i
Chile
) opracowano szczepionki przeciwko miejscowym szczepom grupy B meningokoków. Niektóre z nich wykazały się dobrą skutecznością i są stosowne w miejscowych kalendarzach szczepień[9]. Rutynowe szczepienia przeciwko Streptococcus pneumoniae skoniugowaną szczepionką przeciwko pneumokokom (PCV), która jest aktywna wobec siedmiu serotypów tego patogenu, znacząco zmniejsza częstość występowania pneumokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych[6][10]. Szczepionka z otoczek polisacharydowych obejmująca 23 szczepy jest podawana tylko niektórym grupom (np. osobom, u których wykonanko splenektomię, czyli chirurgiczne usunięcie śledziony), nie wywołuje ona wystarczająco silnej odpowiedzi immunologicznej u wszystkich przyjmujących, np. małych dzieci[10]. Szczepienie w dzieciństwie szczepionką BCG spowodowało znaczne zmniejszenie zapadalności na gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ale jego zmniejszająca się skuteczność w dorosłym wieku skłoniła do poszukiwania lepszej szczepionki[6]. Krótkoterminowa profilaktyka antybiotykowa jest również metodą zapobiegania, szczególnie meningokokowego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W przypadku bliskiego kontaktu z chorym na meningokokowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapobieganie antybiotykami (np. ryfampicyną, cyprofloksacyną,
ceftriaksonem
) może zmniejszyć ryzyko zarażenia się chorobą, ale nie chroni przed zakażeniami w przyszłości[11][12]. HistoriaNiektórzy sugerują, że Hipokrates mógł mieć świadomość istnienia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych[13] i wydaje się, że zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych znali też inni pre-renesansowi lekarze, tacy jak Avicenna[14]. Opis gruźliczego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zwanego ówcześnie "puchliną mózgu", jest często przypisywany lekarzowi z Edynburga, Robertowi Whyttowi, w pośmiertnym doniesieniu, które ukazało się w roku 1768, chociaż związek gruźlicy z jej patogenem nie był znany aż do następnego stulecia[14][15]. Wydaje się, że epidemia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych jest zjawiskiem stosunkowo niedawnym[16]. Pierwsze odnotowane poważne ogniska pojawiły się w Genewie w roku 1805. Krótko po tym opisano kilka innych epidemii w Europie i Stanach Zjednoczonych, a pierwsze doniesienie o epidemii w Afryce pojawiło się w roku 1840. Epidemie w Afryce rozpowszechniły się w dwudziestym wieku, począwszy od poważnych epidemii ogarniających Nigerię i Ghanę w latach 1905–1908. Pierwsze doniesienie o zakażeniach bakteryjnych stanowiących podłoże dla zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych zostało podane przez austriackiego bakteriologa Antona Weichselbauma, który w roku 1887 opisał meningokoki[17]. We wczesnych doniesieniach śmiertelność z powodu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych była bardzo wysoka (ponad 90%). W roku 1906 została wyprodukowana końska surowica odpornościowa. Następnie była udoskonalana przez amerykańskiego naukowca Simona Flexnera, co znacznie zmniejszyło śmiertelność z powodu chorób spowodowanych przez meningokoki[18][19]. W roku 1944, po raz pierwszy odnotowano skuteczność penicyliny w leczeniu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych[20]. Wprowadzenie pod koniec dwudziestego wieku szczepionki przeciwko Haemophilus doprowadziła do wyraźnego spadku zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych związanego z tym patogenem[8], a w roku 2002 pojawiły się dowody, że leczenie sterydami może poprawić rokowanie w bakteryjnym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych[21][22][23]. Przypisy- ↑ 1,0 1,1 Sáez-Llorens X., McCracken GH. Bacterial meningitis in children.. „Lancet”. 9375 (361), ss. 2139–48 (czerwiec 2003).
doi:10.1016/S0140-6736(03)13693-8
.
PMID 12826449
.
- ↑ Mariani E., Mariani AR., Monaco MC., Lalli E., Vitale M., Facchini A. Commercial serum-free media: hybridoma growth and monoclonal antibody production.. „Journal of immunological methods”. 1-2 (145), ss. 175–83 (grudzień 1991).
PMID 1765649
.
- ↑ 3,0 3,1 Logan SA., MacMahon E. Viral meningitis.. „BMJ (Clinical research ed.)”. 7634 (336), ss. 36–40 (styczeń 2008).
doi:10.1136/bmj.39409.673657.AE
.
PMID 18174598
.
- ↑ Attia J., Hatala R., Cook DJ., Wong JG. The rational clinical examination. Does this adult patient have acute meningitis?. „JAMA : the journal of the American Medical Association”. 2 (282), ss. 175–81 (lipiec 1999).
PMID 10411200
.
- ↑ 5,0 5,1 Wilder-Smith A. Meningococcal vaccine in travelers.. „Current opinion in infectious diseases”. 5 (20), ss. 454–60 (październik 2007).
doi:10.1097/QCO.0b013e3282a64700
.
PMID 17762777
.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Segal S., Pollard AJ. Vaccines against bacterial meningitis.. „British medical bulletin”, ss. 65–81 (2004).
doi:10.1093/bmb/ldh041
.
PMID 15802609
.
- ↑ Drew Provan: Oxford Handbook of clinical and laboratory investigation. Oxford: Oxford university press, 2005. .
- ↑ 8,0 8,1 Peltola H. Worldwide Haemophilus influenzae type b disease at the beginning of the 21st century: global analysis of the disease burden 25 years after the use of the polysaccharide vaccine and a decade after the advent of conjugates.. „Clinical microbiology reviews”. 2 (13), ss. 302–17 (kwiecień 2000).
PMID 10756001
.
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Harrison LH. Prospects for vaccine prevention of meningococcal infection.. „Clinical microbiology reviews”. 1 (19), ss. 142–64 (styczeń 2006).
doi:10.1128/CMR.19.1.142-164.2006
.
PMID 16418528
.
- ↑ 10,0 10,1 Weisfelt M., de Gans J., van der Poll T., van de Beek D. Pneumococcal meningitis in adults: new approaches to management and prevention.. „Lancet neurology”. 5 (4), ss. 332–42 (kwiecień 2006).
doi:10.1016/S1474-4422(06)70409-4
.
PMID 16545750
.
- ↑ Chaudhuri A., Martinez-Martin P., Martin PM., Kennedy PG., Andrew Seaton R., Portegies P., Bojar M., Steiner I. EFNS guideline on the management of community-acquired bacterial meningitis: report of an EFNS Task Force on acute bacterial meningitis in older children and adults.. „European journal of neurology : the official journal of the European Federation of Neurological Societies”. 15 (7), ss. 649–59 (lipiec 2008).
doi:10.1111/j.1468-1331.2008.02193.x
.
PMID 18582342
.
- ↑ Fraser A., Gafter-Gvili A., Paul M., Leibovici L. Antibiotics for preventing meningococcal infections.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”. 4, ss. CD004785 (2006).
doi:10.1002/14651858.CD004785.pub3
.
PMID 17054214
.
- ↑ Attia J., Hatala R., Cook DJ., Wong JG. The rational clinical examination. Does this adult patient have acute meningitis?. „JAMA : the journal of the American Medical Association”. 282 (2), ss. 175–81 (lipiec 1999).
PMID 10411200
.
- ↑ 14,0 14,1 Edward R. Laws, George Udvarhelyi:
The Genesis of Neuroscience
. AANS, ss. 219–21. .
- ↑ Observations on the Dropsy in the Brain. Edinburgh: J. Balfour, 1768.
- ↑ Greenwood B. Editorial: 100 years of epidemic meningitis in West Africa - has anything changed?. „Tropical medicine & international health : TM & IH”. 11 (6), ss. 773–80 (czerwiec 2006).
doi:10.1111/j.1365-3156.2006.01639.x
.
PMID 16771997
.
- ↑ Weichselbaum A. Ueber die Aetiologie der akuten Meningitis cerebro-spinalis. „Fortschrift der Medizin”, ss. 573–583 (1887).
- ↑ Flexner S.
The results of the serum treatment in thirteen hundred cases of epidemic meningitis
. „J Exp Med”, ss. 553–76 (1913).
doi:10.1084/jem.17.5.553
.
- ↑ Swartz MN. Bacterial meningitis--a view of the past 90 years.. „The New England journal of medicine”. 351 (18), ss. 1826–8 (październik 2004).
doi:10.1056/NEJMp048246
.
PMID 15509815
.
- ↑ Rosenberg DH, Arling PA. Penicillin in the treatment of meningitis. „JAMA”, ss. 1011–1017 (1944). powtórzony w Rosenberg DH., Arling PA., Rosenberg DH., Arling PA. Landmark article Aug 12, 1944: Penicillin in the treatment of meningitis. By D.H.Rosenberg and P.A.Arling.. „JAMA : the journal of the American Medical Association”. 251 (14), ss. 1870–6 (kwiecień 1984).
PMID 6366279
.
- ↑ de Gans J., van de Beek D. Dexamethasone in adults with bacterial meningitis.. „The New England journal of medicine”. 347 (20), ss. 1549–56 (listopad 2002).
doi:10.1056/NEJMoa021334
.
PMID 12432041
.
- ↑ van de Beek D., de Gans J., McIntyre P., Prasad K. Corticosteroids for acute bacterial meningitis.. „Cochrane database of systematic reviews (Online)”. 1, ss. CD004405 (2007).
doi:10.1002/14651858.CD004405.pub2
.
PMID 17253505
.
- ↑ Swartz MN. Bacterial meningitis--a view of the past 90 years.. „The New England journal of medicine”. 18 (351), ss. 1826–8 (październik 2004).
doi:10.1056/NEJMp048246
.
PMID 15509815
.
Zobacz też Linki zewnętrzne
Inne hasła zawierające informacje o "Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych":
Nadciśnienie tętnicze
...
Jonas Basanavičius
...
Tomasz Zan (poeta)
...
Zawał mięśnia sercowego
...
Choroby wirusowe
...
Dwoinka
...
Krwioplucie
...
Oskrzeliki
...
Wodorotlenek wapnia
...
Karol I Habsburg
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych":
01 Znaki drogowe - busy (plansza 1)
...
01 Znaki drogowe - busy (plansza 2)
...
22 Eksploatacja i obsługa pojazdu (plansza 11)
...
|